مقاله‌ای که در ادامه مطالعه خواهید کرد در رابطه با شروط صحیح عقد می‌باشد ، شروط صحیح عقد یکی از موضوعات بسیار کاربردی در تنظیم قرارداد و عقود امروزی است که به طور کلی در حقوق قراردادها زیر مجموعه مبحث شروط ضمن عقد است .
این شروط با توجه به نوع عقد و ماهیت عقد همچنین قصد طرفین می‌توانند متفاوت باشند.
مطلب مرتبط | انواع عقود و آثار آنها
البته باید توجه داشت که هر شرطی را نمی‌توانیم در عقود بیاوریم قانون به طور صریح شروط صحیح عقد و شروط باطل و مبطل عقد را از یکدیگر جدا نموده است ، با توجه به اینکه برخی از موارد در قانون نیامده است و در کتب حقوقی و توسط برخی دکترین حقوق به آن اشاره شده است .
مطلب مرتبط | انواع عقد و قرارداد
آریان دادوش | شروط صحیح عقد
با جمع آوری تمامی این مطالب سعی نموده‌ایم مقاله‌ای کاربردی و مختصر در رابطه با شروط صحیح عقد برای شما عزیزان قرار داده باشیم .
شروط صحیح عقد
ابتدا بهتر است با معنای کلمه شرط شروع نماییم که شرط از الزام و تعهد می‌آید به طور کلی می‌توان شرط را یک توافق فرعی و عقد را توافق اصلی دانست و اگر بخواهیم این دو را نسبت به یکدیگر مقایسه نماییم شرط فرع و عقد اصل ماجرا می‌باشد .
این رابطه اصلی و فرعی میان عقد و شرط موجب ایجاد دو نتیجه بسیار مهم می‌شود .
نتیجه نخست : اگر عقد از ابتدا باطل باشد شرط هم باطل می‌شود.
نتیجه دوم : اگر شهر باطل باشد عقد باطل نیست .
معنای نتیجه نخست که بسیار روشن و مبرهن است اگر عقدی از ابتدا باطل باشد شروط ضمن آن نیز باطل می‌باشد . اما در رابطه با نتیجه دوم استثنائاتی حاکم است .
به طور کلی می‌توان این مبحث را در این تعاریف تقسیم بندی کرد که البته در مقالات متعددی که لینک آنها را در بالاتر نیز قرار داده‌ایم آورده شده‌اند و به طور تخصصی به آنها پرداخته شده است اما در یک دید خلاصه به آنها می‌توان گفت :
شروط ضمن عقد شامل دو تقسیم بندی است :
۱ شروط صحیح
۲ شروط باطل
شروط باطل نیز خود به دو دسته تقسیم می‌شوند :
شروط باطلی که موجب ابطال عقد می‌شوند ( شروط باطل مبطل )
شروط باطلی که موجب ابطال عقد نمی‌شوند (شروط باطل غیر مبطل )
در این مقاله سعی بر این بوده که شروط صحیح عقد موضوع اصلی قرار گیرند و در رابطه با آنها اطلاعات و نکات کاربردی مورد ارزیابی و بحث قرار گیرند ، شما نیز برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با شروط ضمن عقد و شروط باطل و مبطل عقد می‌توانید با مطالعه مقالات دیگر در این خصوص اطلاعات خود را بالا ببرید .
ادامه مطلب | وکیل ملکی حقوقی
آریان دادوش | شروط صحیح عقد
شروط صحیح
شروط صحیح در توضیح ساده‌تر شروطی هستند که می‌توان آنها را در جهت عقد و با توجه به قصد طرفین به درستی ضمن عقد آورد و هیچ مشکلی در ارکان عقد و همچنین در اثر عقد ایجاد نخواهد نمود .
مطابق ماده ۲۳۴ قانون مدنی شروط صحیح به سه دسته تقسیم شده‌اند :
شرط صفت
شرط نتیجه
شرط فعل
ماده ۲۳۴ قانون مدنی :
۱ شرط صفت راجع به مال است و مربوط به طرفین نیست .
۲ شرط نتیجه شرط تحقق یک عمل حقوقی در ضمن عقد اصلی
۳ شرط فعل اثباتاً یا نفیاً راجع به طرفین است و ربطی به مال ندارد
شرط صفت عبارت است از شرط راجع به کیفیت وصف یا کمیت مقدار مورد معامله.
شرط نتیجه آن است که تحقق امری در خارج شرط شود تعریف دقیق شرط کردن مقتضا و نتیجه یک عقد یا خود یک عقد در ضمن عقد دیگری
شرط فعل آن است که اقدام یا عدم اقدام به فعلی بر یکی از متعاملین یا بر شخص خارجی شرط شود.
شرط صفت
اولین مورد از شروط صحیح عقد شرط صفت می‌باشد که تعریف آن را بالاتر اشاره کردیم که شرطی که راجع به کیفیت یا کمیت مقدار مورد معامله است .
شرط صفت به دو نوع است یا راجع به مقدار است یا راجع به وصف که همان کیفیت است .
در یک معامله سه چیز باید معلوم باشند مقدار جنس و وصف مورد معامله در قالب مثال اگر در معامله‌ای برای مثال بیع مقدار مبیع معلوم نباشد یا اوصاف آن مشخص نباشد این معامله باطل است.
مطلب مرتبط | عقد بیع چیست
آریان دادوش | شروط صحیح عقد
حال برای جلوگیری از این امر و بطلان معامله می‌توانیم شرط کنیم که مبیع فلان مقدار باشد و یا فلان صفت را داشته باشد با درج شرط معامله صحیح است حتی اگر بعد از آن هم معلوم بشود که مبیع آن مقدار نبوده یا آن صفت را نداشته است البته احکام خاص خود را دارد که در ادامه مطلب شروط صحیح عقد به آن پرداخته می‌شود .
مثلاً مبیع زمین است در پی آن می‌گوییم اگر زمین دو هزار متر باشد آن را خریدارم حال بعد از بیع اگر زمین بیشتر و یا کمتر از ۲۰۰۰ متر باشد باز هم بیع صحیح است .
شرط مقدار
شرط مقدار در دو مورد جداگانه باید بررسی بشود چون با هم متفاوت هستند
شرط مقدار را باید در اشیای تجزیه پذیر و همچنین اشیای تجزیه ناپذیر مقایسه نماییم .
شرط مقدار اشیای تجزیه ناپذیر : همچون زمین خانه باغ فرش و امثالهم
هرگاه یکی از اجزای تجزیه ناپذیر مانند موارد فوق به شرط مقدار معینی معامله بشود اما بعداً معلوم شود که مبیع کمتر از مقدار شرط شده است مشتری حق فسخ دارد و اگر بیشتر از مقدار شرط شده باشد بایع حق فسخ دارد .
ماده ۳۵۵ ق.م : اگر ملکی تجزیه ناپذیر به شرط داشتن مساحت معین فروخته شده باشد و بعد معلوم شود که کمتر از آن مقدار است مشتری حق فسخ معامله را خواهد داشت و اگر معلوم شود که بیشتر است بایه می‌تواند آن را فسخ کند مگر اینکه در هر دو صورت طرفین به محاسبه زیاده یا نقیصه تراضی نمایند .
ماده ۳۸۵ نیز همانند این ماده در رابطه با فروش املاک ، تجزیه و مقدار آنها توضیح داده است .
مطلب مرتبط | وکیل ملکی تهران
آریان دادوش | شروط صحیح عقد
ملاک حق فسخ
در رابطه با شروط صحیح عقد که نتیجه آن خلاف شرط مورد نظر است ملاک حق فسخ کمتر یا بیشتر درآمدن مبیع نیست بلکه ملاک ضرر است .
البته همیشه مانند مواد ۳۵۵ و ۳۸۵ کم بودن موجب ضرر نخواهد بود گاهی ممکن است قضیه وارونه شود یعنی ممکن است مشتری از زیاد بودن متضرر بشود برای مثال من برای اتاق ۶ متری ام قرار بود قالی بخرم بعد از بیع معلوم شد قالی ۹ متر است که به کار من نمی‌آید .
در این شرایط یار فسخی که برای فسخ عقد به وسیله اعتراض به این شروط صحیح عقد اقدام می‌نماییم خیار تخلف از وصف است چرا که چیزی که قبل از عقد شنیده‌ایم و تصور می‌کردیم با چیزی که بعد از عقد می‌بینیم متفاوت است .
مطلب مرتبط | راه های انحلال قرارداد
آریان دادوش | شروط صحیح عقد
شرط مقدار در اشیای تجزیه پذیر
اشیا تجزیه پذیر همچون گندم لوبیا نخود برنج و … هرگاه یکی از اجزای تجزیه پذیر مانند موارد فوق به مقدار معینی معامله شود اما بعداً معلوم شود که مبیع کمتر از مقدار شرط شده است مشتری دو راه دارد فسخ و استفاده از خیار تبعض صفقه یا تراضی به نقیصه و اخذ ثمن اضافی .
اما اگر بیشتر از مقدار شرط شده باشد مازاد متعلق به بایع است و کسی حق فسخ ندارد چون تجزیه پذیر است و به راحتی می‌توان مازاد را از آن جدا کرد .
مثال با یه گفته بود که گونی برنج ۱۰۰ کیلوست حالا بعد از بیع معلوم می‌شود ۹۰ کیلوست یا ۱۰۵ کیلوست .
شرط وصف
هرگاه مورد معامله به شرط داشتن وصف یا اوصافی معامله بشود و بعداً مشخص بشود که وصف مشروط را ندارد مشروط له حق فسخ دارد و این حق فسخ همان خیار تخلف از وصف است .
مثال فرشی را به این شرط خریده‌ایم که بافت کاشان باشد اما پس از بیع مشخص می‌شود که بافت کاشان نیست .
ماده ۲۳۵ هرگاه شرطی که در ضمن عقد شده است شرط صفت باشد و معلوم شود آن صفت موجود نیست کسی که شرط به نفع او شده است خیار فسخ خواهد داشت( و یا با همان وضعیت قبول کند)
آریان دادوش | شروط صحیح عقد
شرط نتیجه
دومین مورد از شروط صحیح عقد شرط نتیجه است از آنجایی که تعریف شرط نتیجه در قانون کاملاً خلاصه و آنقدری نیست که ما به این مفهوم آگاه شویم تعریف حقوقدانان را در این مورد ارائه میدهیم :
اصولاً برای اینکه به نتیجه یک عقد برسیم باید آن عقد را منعقد کنیم یعنی ناچاریم قالب آن عقد را انشا کنیم تا به نتیجه آن برسیم اما گاهی بدون اینکه عقدی را انشا کنیم می‌توانیم نتیجه آن را در ضمن یک عقد دیگر بیاوریم به این شرط شرط نتیجه می‌گویند.
شرط نتیجه یعنی شرط کنیم که در ضمن یک عقد نتیجه یک عقد دیگر بیاید و یا در ضمن یک عقد نتیجه یک ایقاع بیاید .
پس شرط نتیجه بر دو نوع است در ضمن یک عقد نتیجه یک عقد دیگر بیاید یا در ضمن یک عقد نتیجه ایقاع بیاید .
اگر نتیجه یک عقد دیگر بیاید : در قالب مثال می‌توان اینگونه گفت خانه‌ام را به شما فروختم ۲۰۰ میلیون به این شرط که در فلان کار وکیل من باشی ، در اینجا ما عقد بیع را منعقد کردیم و در ضمن آن شما وکیل من شده‌اید یعنی اثر عقد وکالت را در بیع آورده‌ایم .
در ضمن یک عقل نتیجه یک ایقاع بیاید :
در قالب یک مثال خانه‌ام را به شما فروختم ۲۰۰ میلیون به این شرط که طلبی که از قبل از من داشتی ساقط بشود در اینجا ما عقد بیع را منعقد کردیم و در ضمن آن شما من را ابرا کردید یعنی اثر ایقاع ابرا را در عقد بیع آوردیم .
ماده ۲۳۶ شرط نتیجه در صورتی که حصول آن نتیجه موقوف به سبب خاصی نباشد آن نتیجه به نفس اشتراط حاصل می‌شود : نفس اشتراط یعنی به محض شرط کردن .
شرط فعل
سومین و آخرین مورد از شروط صحیح عقد شرط فعل است ماهیت شرط فعل همیشه تعهد است یعنی تعهدی فرعی که در ضمن اصلی عقد می‌آید .
همانطور که می‌دانیم در ضمن هر عقد یک سری تعهدات وجود دارد که طرفین ملزم به رعایت آن هستند به این تعهدات تعهدات عقد اصلی می‌گوییم حال اگر در این عقد شرط فعل درج شود تعهدات فرعی این شرط به تعهدات عقد اصلی اضافه می‌شود .
برای مثال اگر عقد اصلی بیع باشد در آن بایع و مشتری متعهد هستند که مبیع و ثمن را تحویل بدهند این‌ها تعهدات عقد اصلی هستند و اگر شرط فعل در این عقد گنجانده بشود ، علاوه بر تعهدات بیع تعهدات ناشی از شرط نیز به آن اضافه می‌شوند .
اقسام شرط فعل
شرط فعل ممکن است راجع به عمل حقوقی یا عمل مادی باشد که از جمع این دو عمل چهار شرط به دست می‌آید ؛
شرط تعهد به انجام عمل حقوقی شرط تعهد به عدم انجام عمل حقوقی
شرط تعهد به انجام عمل مادی شرط تعهد به عدم انجام عمل مادی
شرط نتیجه فقط می‌تواند عمل حقوقی عقد یا ایقاع باشد اما شرط فعل می‌تواند هم عمل حقوقی باشد و هم عمل مادی به عبارتی محال است که شرط نتیجه عمل مادی باشد .
همچنین اثر شرط نتیجه فوراً است اما اثر شرط فعل در شروط صحیح عقد در آینده حاصل می‌شود و بعد از انعقاد عقد اصلی .
تفاوت اصلی شرط نتیجه با شرط فعل حقوقی در همین نکته است به همین دلیل شرط نتیجه نمی‌تواند تشریفاتی باشد اما شرط فعل می‌تواند هم تشریفاتی و هم غیر تشریفاتی باشد .
به عنوان مثال طلاق را نمی‌توانستیم برای شرط نتیجه انتخاب کنیم چون تشریفاتی بود و به صرف اشتراط حاصل نمی‌شد اما می‌توانیم آن را برای شرط فعل حقوقی انتخاب کنیم چون در شرط فعل حقوقی نیازی نیست که نتیجه آن فوری حاصل بشود بلکه تعهدی است که در آینده قرار است متعهد انجام بدهد .
به عبارت دیگر شرط فعل تعهد است اما شرط نتیجه تعهد نیست و باید فوری حاصل بشود .
مثال دوم در شرط نتیجه اگر نتیجه وکالت را در عقد بیع می‌خواستیم ، به محض اینکه در آن عقد نتیجه وکالت را قرار می‌دادیم شما وکیل من می‌شدید اما در شرط فعل اینطور نیست یعنی در شرط فعل قرار است بعد از عقد اصلی تعهدی جدید انجام بشود مثلاً قرار است شما وکیل من بشوید .
در شهر نتیجه گفته می‌شود وکیل من شدی اما در شرط فعل حقوقی گفته می‌شود تعهد کن که وکیل من بشوی در آینده.
آریان دادوش | شروط صحیح عقد
سخن پایانی
به طور خلاصه شروط ضمن عقد را می‌توان الزام و التزامی فرعی نسبت به اصلی که همان عقد است دانست و یا به رابطه‌ای که میان عقد و تعهدی که ضمن آن می‌آید گفت که این شروط ضمن عقد شامل دو تقسیم بندی کلی هستند که یکی از آنها شروط صحیح عقد است .
شروط صحیح عقد را می‌توان به گونه‌ای دیگر نیز تعریف نمود که برخی از آنها با توجه به ماهیت عقل وجود آنها الزامی است همچون شرط صفت و البته برخی از آنها نیز لزوماً نباید در عقد به کار روند اما با توجه به شرایط و نتیجه و هدف طرفین از عقد می‌توانند آورده شوند .
گروه حقوقی آریان دادوش با تکیه بر دانش و آگاهی وکلای مجرب خود سعی بر این نموده که مطالب مختصر و کاربردی علم حقوق به خصوص در زمینه ملکی و قراردادی برای شما دوستان آورده باشد تا با خواندن این مطالب اندک آگاهی و اطلاعاتی نسبت به این موارد داشته باشید تا چه در هنگام مشاوره و مشورت و چه در هنگام تنظیم عقد و قرارداد و یا رسیدگی به امور و دعاوی ملکی نسبت به ماهیت موضوع آگاه باشید .
توصیه گروه آریان دادوش این است که الزاماً پیش از تنظیم هرگونه قرارداد و یا اقدامی در زمینه معاملات با یک وکیل مجرب مشورت نموده و از او راهنمایی بخواهید تا از وارد نمودن هر نوع ضرری به خود در آینده جلوگیری نمایید .
