قرارداد الکترونیک

قرارداد الکترونیک چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و رشد فناوری، فعالیت‌های آنلاین و الکترونیک نیز گسترش یافته‌ و یکی از مفاهیم که این روزها بسیار رایج شده، موضوع قرارداد الکترونیک و تجارت الکترونیک است.

تجارت الکترونیک :

تجارت الکترونیک موجب ایجاد فرصت‌های اقتصادی و تجاری جدیدی شده و با حذف واسطه‌ها، سرعت مبادلات را افزایش و هزینه‌ها را کاهش داده است. با این حال قرارداد الکترونیک ونحوه انعقاد آن، از دیرباز یکی از چالش‌های موجود در این حوزه بوده است.قرارداد الکترونیک توافقی است که همه شرایط مربوط به تراضی و حصول توافق در آن به صورت الکترونیکی و از طریق داده پیام و به کمک رایانه یا سایر لوازم الکترونیکی انجام می‌شود.

بیشتر بدانید | قانون داوری تجاری بین المللی

داده پیام به معنی اطلاعاتی است که از طریق عملیات الکترونیکی تولید، دریافت و ذخیره می‌شود. به عبارت دیگر هر اطلاعات یا مفهومی که با فناوری‌های جدید الکترونیک تولید، ارسال و دریافت، پردازش و ذخیره می‌شود را “داده پیام” می‌گویند.

نحوه تنظیم

برای تنظیم روش‌های مختلفی وجود دارد؛ یکی از راه‌های تنظیم این نوع از قراردادها، استفاده از صفحات وب‌سایت‌ها است. به عبارت دیگر در این سایت‌ها محصولات یا خدماتی عرضه می‌شود و مشتریان می‌پذیرند که به صورت آنلاین این محصولات یا خدمات را بخرند که در این صورت اراده ایجاب خود را به صورت آنلاین اعلام می‌کنند و قرارداد با اراده و رضایت دو طرفه ایجاد می‌شود.

استفاده از پست الکترونیکی یکی دیگر از روش‌های انعقاد قرارداد الکترونیک است که جزء عقود مکاتبه‌ای نیز محسوب می‌شود. پست الکترونیک به لحاظ ماهیت عمل، تفاوت چندانی با پست سنتی، تلفکس یا فاکس ندارد و در همه این موارد یک متن از یک طرف به طرف دیگر ارسال می‌شود.

به طور کلی در فرآیند انعقاد هیچ نوع دخالت مستقیم فیزیکی وجود ندارد و همه داده‌ها به صورت الکترونیکی جابه‌جا می‌شود. علاوه بر این فرایند ایجاب و قبول برای انعقاد قرارداد نیز به صورت خودکار از سوی رایانه و به شکل الکترونیکی انجام می‌شود.

چند نکته در خصوص قرارداد الکترونیک و ویژگی‌های آن

• در قرارداد الکترونیک به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات کافی در خصوص شخصیت و اهلیت طرفین، ممکن است مشکلاتی نیز پیش آید. به همین دلیل مقنن سعی کرده تا حدودی با تعیین مقررات این قراردادها از مشکلات احتمالی جلوگیری کند برای مثال بار اثبات عدم اعتبار قرارداد الکترونیکی به علت حجر(نداشتن شرایط انعقاد قرارداد) طرف مقابل، بر عهده مدعی است.
• قانونگذار در تدوین قوانین تجارت الکترونیک به مساله فرامرزی بودن آن توجه کرده و با درنظر گرفتن مفاهیم بین‌المللی مانند قانون آنسیترال، بخش بین‌المللی این قراردادها را فراموش نکرده است.
• یکی از نکات مهم در خصوص قراردادهای الکترونیکی و به ویژه قراردادهای الکترونیکی بین‌المللی، انتخاب قانون و دادگاه صالح برای رسیدگی به اختلافات احتمالی است.

قانون صالح، زمان و مکان قرارداد، ویژگی‌های قرارداد، روش انعقاد و الزام‌آوری آن را مشخص می‌کند. به طور کلی قراردادهای الکترونیک از نظر شرایط اساسی تابع قوانین عمومی حاکم بر قراردادها هستند اما برای موارد خاص مانند حل اختلافات باید حتما یک قانون مشخص در نظر گرفته شود.

• طبق ماده ۱۲ قانون آنسیترال انتقال داده پیام و اعلام ایجاب قبول الکترونیکی مانع به رسمیت شناختن این قرارداد نخواهد بود و بر اساس ماده ۵ همین قانون این عمل دارای اثر حقوقی است. بنابراین  اگر طبق قانون و با رعایت اصول قانونی انجام شود، مانند یک قرارداد سنتی معتبر و قابل استناد است.
• در قانون ایران، قرارداد الکترونیکی با تصویب قانون تجارت الکترونیک مورد پذیرش قرار گرفته است و ملاک اصلی برای انعقاد این قرارداد، قصد و اراده طرفین است.
• برای جلوگیری از هر نوع مشکل احتمالی و حفظ حقوق طرفین، قرارداد الکترونیکی تشریفاتی باید با حضور فیزیکی طرفین منعقد شود. به عبارت دیگر، برخی از قراردادها به تشریفات و فرم رسمی و مکتوب نیاز دارند که در این شرایط نمی‌توان این قراردادها را به صورت الکترونیکی منعقد کرد.

جمع بندی :

در چنین حالتی طرفین باید به مراکز خدمات‌رسانی(دفاتر خدمات قضایی الکترونیک) برای گواهی امضای الکترونیکی مراجعه کنند و نمونه کتبی قرارداد خود را به همراه امضای الکترونیکی تایید شده توسط مرجع صالح ثبت کنند.

بیشتر بخوانید | وکیل مهاجرتی

سخن پایانی

برای فعالیت آنلاین در دنیای دیجیتال، باید قوانین و مقررات مربوطه را بشناسیم تا از تضییع حقوق افراد و بروز مشکلات و جرایمی مانند کلاهبرداری پیشگیری کنیم. در همین راستا برای دریافت اطلاعات در خصوص قراردادهای الکترونیک و تجارت الکترونیک می‌توانید با کارشناسان باتجربه و متخصص ما در موسسه تحقیقاتی حقوقی کتیبه تماس بگیرید.