موضوع مقاله امروز شرایط اساسی صحت معامله میباشد، که علاوه بر حقوقدانان دانستن این مطلب برای هر شخصی که در جامعه زندگی میکند خالی از لطف نیست و می‌تواند در بسیاری از مسائل به او کمک کند.
آریان دادوش | وکیل ملکی حقوقی
شرایط اساسی صحت معامله
برای عقد هرگونه معامله‌ای در ابتدا نیاز است که به برخی شرایط آگاه باشیم ، چرا که اگر این شرایط بر معامله حاکم نباشند معامله از پایه و بن غلط است.
امروزه با پیشرفت مراودات و همچنین افزایش جمعیت ، افزایش شغل و تنوعات مراوده ای ، علاوه بر اینکه موجب فزونی معاملات شده است تنوع معاملات نیز بالا رفته است، اما تمامی معاملات از یک پایه و شرایط اساسی بهره‌مند می‌شوند ، که موضوع مقاله امروز ما یعنی همان شرایط اساسی صحت معامله می‌باشند.
بعد از اینکه این شرایط اساسی در هر معامله‌ای در نظر گرفته شد بعد از آن با توجه به ماهیت عقد و همچنین هدف آن عقد شروطی در چارچوب قانونی و قالب آن عقد ذکر می‌شوند که یک معامله و عقد را تشکیل خواهند داد.
ارکان اساسی صحت معامله
جهت صحت هر معامله‌ای یک سری شرایط را می‌بایست متصور و تفکیک نمود تا با دسته‌بندی آنها معامله را مورد بررسی قرار بدهیم .
این شرایط اساسی در ماده ۱۹۰ قانون مدنی به صورت زیر بیان گردیده است :
۱. قصد طرفین و رضای آنها
۲.اهلیت طرفین
۳.موضوع معین که مورد معامله باشد
۴. مشروعیت جهت انجام معامله
همانطور که بیان شد در این ماده شرایطی اساسی بیان گردیده است که برای صحت هر معامله‌ای باید مورد نظر واقع شوند ، نکته اول این است که در ماده مزبور شرایط برای هر معامله‌ای ذکر گردیده‌اند باز هم تاکید می‌کنم هر معامله‌ای.
بنابراین از لحاظ اصولی عام افرادی محسوب می‌شوند ، یعنی شرایطی که در این ماده بیان شده شامل تمامی معاملات می‌باشند.
نکته : هر معامله عامه افرادیست به این معناست که تمامی معاملات باید شرایط اساسی صحت معامله که در ماده مذکور ذکر شده است را دارا باشند.
هر معامله و هر قراردادی که منعقد می‌شود باید این شرایط را دارا باشند و نمی‌توان استثنایی قائل شد.
عقود با تقسیم بندی‌های متفاوتی ، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند همانند عقد لازم جایز معلق و منجز و… که در مقاله انواع عقود و آثار آنها راجع به آن صحبت کرده‌ایم .
همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با شرایط صحت معاملات و همچنین انواع عقود که متقابلاً به هم مرتبط می‌باشند آریان دادوش توصیه میکند که مقاله عقد بیع چیست را نیز مطالعه نمایید.
بیشتر بخوانید | ارش در معامله چیست؟
آریان دادوش | شرایط اساسی صحت معامله
در ادامه به بررسی بندها و شرایط اساسی صحت معامله که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ذکر شده است می‌پردازیم.
قصد طرفین و رضای آنها
زمانی که قرار است یک معامله‌ای صورت گیرد باید توافقاتی میان طرفین انجام شود.
به عنوان مثال شخص الف و ب را در نظر بگیرید ، این دو می‌خواهند با یکدیگر قراردادی را تنظیم نمایند ، برای اینکه این عقد انجام شود باید توافقی صورت گیرد می‌توان فرض نمود که دو سر طنابی که از هم جدا هستند می‌خواهند به یکدیگر گره بخورند .
طناب‌ها تمثیلی از اراده طرفین در این قرارداد خواهند بود که هر کدام سمت و سوی خود را داشته و از یکدیگر جدا می‌باشند و منظور از گره خوردن همان توافق میان اراده‌هاست.
بنابراین پیش از آنکه معامله‌ای صورت گیرد باید توافق و رضای طرفین حاصل شود که این توافق و رضا نتیجه اراده آنها جهت انجام معامله است.
به طور کلی بن‌مایه عقود توافق است و پایه اصلی آن اراده طرفین قرارداد میباشد. اراده نیز متشکل از قصد و رضای طرفین آن است.
آریان دادوش | قصد و رضای طرفین از ارکان اساسی صحت معامله
ادامه مطلب | وکیل ملکی تهران
بنابراین مطابق رکن یک از شرایط اساسی صحت معامله که اشاره به قصد الرضای طرفین داشته است ، این اشاره جهت شکل‌گیری توافق میان طرفین است.
اهلیت طرفین
اهلیت طرفین رکن دوم از شرایط اساسی صحت معامله در ماده ۱۹۰ قانون مدنی میباشد ، در رابطه با اهلیت به طور خلاصه می‌توان گفت که اراده‌ای می‌خواهد اقدام به معامله کند و عقد را به وجود آورد این اراده می‌بایست سالم و اثرگذار باشد.
موضوع معین مورد معامله باشد
بند سوم ماده ۱۹۰ اینگونه بیان می‌دارد که موضوع معین مورد معامله باشد ، طبیعتاً پیش از آنکه یک معامله منعقد گردد می‌بایست یک موضوعی معین شده باشد به طور مثال خرید و فروش یک ملک( بدون موضوع امکان پذیر نیست).
پس الزامی است که موضوع معامله مشخص شود.
مشروعیت جهت معامله
آخرین رکن از شرایط اساسی صحت معامله مشروعیت جهت معامله است. این مهم از جهت حائز اهمیت است که معاملاتی که منعقد می‌گردند از لحاظ نظم عمومی و اخلاق حسنه نباید در تعارض باشند.
در ماده ۱۹۰ قانون مدنی به کلمه صحت اشاره شد در ادامه به بررسی صحت در معامله می‌پردازیم.
قبل از آن باید هشدار داد که کلمه صحت با اینکه به ظاهر بسیار ساده و مشخص است اما بسیار حائز اهمیت و خطرناک می‌تواند باشد.
در ماده ذکر شد که شرایط اساسی صحت معامله چهار رکن می‌باشند حال سوالی که مطرح می‌شود این است که صحیح بودن معامله به چه معناست و نقطه مقابل آن چگونه است ؟
بیشتر بخوانید | اجرت المثل ایام تصرف چیست؟
صحیح بودن معامله به چه معناست
زمانی که از صحت یک معامله صحبت می‌شود یعنی قراردادی که در آن شرایط اساسی صحت معامله که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی آمده است رعایت شده باشند و چون طبق قانون منعقد شده آن معامله اثرگذاری مد نظر طرفین را دارا باشد و تحت حمایت قانون قرار می‌گیرد.
در خصوص بحث عقد یک اصل وجود دارد که طبق ماده ۲۲۳ قانون مدنی به آن اصل صحت گفته می‌شود ، بر اساس این ماده معاملات منعقد شده صحیح محسوب می‌شوند مگر آنکه فساد آنها مشخص شود.
یکی از موارد مشخص کننده فساد در معاملات نداشتن رکن یک از شرایط اساسی صحت معامله یعنی همان قصد و رضای طرفین است.
به طور خلاصه عقد صحیح عقدیست که تمام شرایط ذکر شده در ماده ۱۹۰ را دارا باشد و همچنین آثار آن در معامله تاثیرگذار باشد و هیچ مشکلی در این خصوص نباشد.
عقد باطل یا عقد فاسد
در نقطه مقابل عقد صحیح عقد باطل و یا عقد فاسد موجود است. عقد باطل عقدیست که یکی از شرایط اساسی صحت معامله را نداشته باشد و حتی اگر بعد از معامله نیز آن شرط واقع شود دیگر عقد موصوف باطل محسوب می‌شود.
بنابراین اگر امروز عقدی تنظیم شود و ۱۰ سال بعد مشخص شود که عقد باطل بوده بطلان عقد از روز انعقاد محسوب می‌گردد به نحوی که انگار قراردادی اصلاً وجود نداشته.
همچنین بر باطل نیز هیچ اثری مترتب نیست برخلاف عقد صحیح ، چون از ابتدا باطل بوده است هیچ اثری در جامعه و برای افراد نخواهد داشت.
اثبات قصد و رضای طرفین در معامله
سوال بسیار مهمی که پیش می آید این است که بعد از معامله چگونه می‌توان قسط و رضای طرفین را اثبات نمود ، آریان دادوش این مهم را با یک مثال برای شما عزیزان توضیح خواهد داد :
شخصی خواب یا بیهوش بوده و یا در حالت مستی قرار داشته است و می‌توان به طور کلی گفت که ایشان مسلوب الاراده بوده. و در آن حالت از آن شخص امضا گرفته می‌شود این معامله از لحاظ اینکه شخص قصد انجام آن را نداشته باطل است.
حتی اگر بعد از انجام معامله شخص در حالت طبیعی رضایت و قصد خود را برای انجام معامله به طور مثبت بیان نماید باز هم معامله باطل است و هیچ اثری از آن مترتب نخواهد بود.
برای درک بهتر می‌توان عقد صحیح را به یک انسان زنده و عقد باطل را به یک انسان مرده تشبیه کرد از آنجایی که یک انسان مرده هیچگاه دیگر زنده نخواهد شد عقد باطل هم تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند به عقد صحیح تبدیل شود.
عقد غیرنافذ
در کنار عقد صحیح و عقد باطل عقد دیگری نیز وجود دارد که به آن عقد غیر نافذ گفته می‌شود. در این عقد یکی از شرایط اساسی صحت معامله وجود ندارد و بعد از معامله به آن اضافه می‌شود.
به عنوان مثال یک عقد فضولی فرض کنید شخص ب ماشین شخص الف را بدون اذن و رضایت او به شخص ج می‌فروشد ، حال بعد از این معامله اگر شخص الف رضایت و اذن خود را اعلام کند و در اصطلاح حقوقی عقد را تنفیذ نماید عقد نافذ و صحیح خواهد شد و آثار یک عقد صحیح را نیز خواهد داشت.
اما اگر شخص الف معامله را تنفیذ ننماید و رضایت خود را اعلام نکند عقد غیر صحیح بوده و باطل است.
نکته بسیار مهمی که اینجا وجود دارد به خصوص برای اشخاصی که آزمون‌های حقوقی را می‌خواهند بدهند این است که قبل از اینکه شخص رضایت و اذن خود را اعلام کند عقد غیر نافذ است ولی عقد غیر نافذ زیر مجموعه عقود صحیح است و قبل از اینکه رضایت و یا رد کردن را اعلام نماید عقد غیر نافذ و صحیح بوده است.
بعد از آن هم دو شرایط به وجود می‌آید یا شخص عقد را تنفیذ میکند و عقد صحیح می‌شود یا تنفیذ نمی‌کند و باطل می‌شود.
بطلان و انحلال قراردادها
بطلان قرارداد با انحلال قرارداد متفاوت است. بطلان قراردادها برای عقود باطل هستند که از پایه و بن باطلند اما انحلال قرارداد برای عقود صحیح میباشد که در مقاله راه‌های انحلال قرارداد نیز به آنها اشاره کرده‌ایم، که در گذر زمان و بنا به شرایط و مسائلی عقد منحل می‌شود.
بطلان اثری است که بر قرارداد منعقد شده عارض می‌گردد و عقد باطل شده یعنی عقدی که بطلان بر آن وارد شده است.
بیشتر بخوانید | راه های انحلال قرارداد
آریان دادوش | شرایط اساسی صحت معامله
سخن پایانی
به طور کلی با توجه به پیشرفت‌های روزافزون در زمینه‌های مختلف بشری متناسب با آن انعقاد قراردادها و همچنین تنوع قراردادها بالاتر خواهند رفت ولی همانطور که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم شرایط اساسی صحت معامله همچنان چهار رکن است و تمامی معاملات باید از آن برخوردار باشند.
گروه حقوقی آریان دادوش با سابقه نزدیک به ۲۰ سال فعالیت حقوقی در زمینه‌های مختلف آن و بالاخص شاخه ملکی مقالات متفاوتی در رابطه با عقود و قراردادها شرایط صحت , انواع آنها و آثارشان برای شما عزیزان علاقمند به حقوق منتشر کرده است.
توصیه آریان دادوش به شما خوانندگان عزیز این میباشد که قبل از هرگونه اقدامی در اختلافات و دعاوی حقوقی الزاماً با یک وکیل مجرب و متعهد که در آن زمینه تخصص کافی را دارد و صادقانه با شما صحبت خواهد کرد مشورت نمایید.
1 دیدگاه. جدید
شرایط اساسی صحت مدنی 3 ؟